مرکز تحقیقات سالمندی

چرا با وجود ۸ میلیون سالمند در کشور هنوز متولی حوزه سالمندان مشخص نیست؟ چرا سند ملی سالمندان پس از ۱۵ سال ابلاغ شد؟ چرا فکری برای رفع بحران سالمندی و نیروی متخصص مورد نیاز این حوزه نمی‌شود؟ چرا رشته تحصیلی متخصص طب سالمندان از دانشگاه‌ها حذف شد؟

رئیس انجمن علمی سالمند شناسی و طب سالمندان ایران در گفتگو با سروش، مسائل مهم حوزه سالمندان را تشریح کرد.

*** روز جهانی سالمندان و ۸ میلیون سالمند بدون متولی در ایران

به گزارش خبرگزاری سروش، امروز روز جهانی سالمندان است، روز عزیزانی که ۸ میلیون از جمعیت کشورمان را تشکیل می‌دهند.

متاسفانه علیرغم این جمعیت قابل توجه در کشورمان و ویژگی‌های منحصر بفردی که در این گروه جمعیتی وجود دارد، هنوز هیچ برنامه مشخصی برای مدیریت آنها وجود ندارد، حتی شورای ملی سالمندان که حدود ۱۵ سال پیش به هر ترتیبی با مصوبه هیئت دولت تشکیل شد و موظف به تهیه و ابلاغ سند ملی سالمندان شد، تازه بعد از ۱۵ سال، هفته گذشته، سند ملی سالمندان را که نهایتا تنظیم و ابلاغ آن دو سال زمان می‌برد، به دستگاه‌های مسئول در این حوزه ابلاغ کردند، سندی که متاسفانه هنوز برنامه اجرایی و عملیاتی آن نیز مشخص نشده است.

نکته مهم اینجاست که بعد از این ۱۵ سال و تذکرات بی‌شمار کارشناسان این حوزه که جمعیتی پیر در انتظار کشور است، فرصت بسیار محدود است و باید بستر لازم برای مدیریت این جمعیت فراهم شود، هنوز متولی حوزه سالمندی کشور مشخص نیست.

مسائل حوزه سالمندی کشور با توجه به ویژگی‌های این گروه جمعیتی، بسیار مهم و قابل توجه است و با توجه به اینکه در کشور ما همواره خیلی زود دیر می‌شود، باید هرچه سریعتر بستر و برنامه مدیریتی این جمعیت، فراهم شود.

سوالات مهمی در این حوزه وجود دارد و روز جهانی سالمندان نیز بهترین بهانه برای پیگیری و دریافت پاسخ این سوالات بود.

.

  *** سند ملی سالمندان

احمد دلبری در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار این خبرگزاری پیرامون تهیه، تدوین و ابلاغ سند ملی سالمندان، اظهار داشت:

سند ملی سالمندان به عنوان بالاترین سند ملی کشور در حوزه سالمندی، هفته گذشته توسط وزیر محترم رفاه به سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی امر سالمندی و فعالین حوزه سالمندی ابلاغ شد.

ابلاغ این سند هر چند با تاخیر بسیار زیاد انجام شد اما نویدی برای سالمندان عزیز بود تا سازمان‌ها براساس فعالیت‌ها و راهبردهایی که در این سند نوشته شده، فعالیت کنند.

اما باید از این فرصت استفاده کنم و خطاب به همه فعالین و سازمان‌های همکار در این حوزه، این نکته متذکر شوم که ما متاسفانه در تهیه سند بالا دستی تاخیر بسیار زیادی داشتیم.

در سال ۱۳۸۳ هیئت دولت، تشکیل شورای ملی سالمندی و سند بالا دستی سالمندی کشور را تصویب کرد اما متاسفانه بعد از حدود ۱۵ سال سند در هفته گذشته نهایی و ابلاغ شد و سندی که باید در یکی دو سال تهیه می شد از سال ۹۱ شروع به نوشتن شد و در سال ۹۹ ابلاغ شد.

*** دلایل طولانی شدن تهیه و ابلاغ سند ملی سالمندان

وی در ادامه پیرامون دلایل طولانی شدن تهیه و ابلاغ سند ملی سالمندان نیز، بیان داشت:

مشکل اصلی طولانی شدن تهیه و ابلاغ سند ملی سالمندان این بود که وقتی شکل‌گیری این سند در سال ۸۳ مطرح شد، این ماموریت به سازمان بهزیستی واگذار شد که ذیل وزارت بهداشت و درمان بود، اما وقتی سازمان بهزیستی از بدنه وزارت بهداشت جدا شد و به وزارت رفاه پیوست عملا این ناهماهنگی به وجود آمد و چندین سال بر سر این موضوع که متولی امر سالمندی و تولیت امر سالمندی کدام دستگاه است، درگیری وجود داشت و یکی دو سال است که شاهد تفاهم خوبی در این مجموعه هستیم و مشخص شد، فعالیت‌ها و برنامه‌های حوزه سلامت جسمی سالمندان در وزارت بهداشت خواهد بود و در حوزه سلامت اجتماعی سالمندان، سازمان بهزیستی و وزارت رفاه و سازمان‌هایی که در حوزه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند متولی خواهند بود.

*** اولویت ندادن دولت‌ها به موضوع سالمندان

دکتر دلبری در ادامه تصریح کرد:

در واقع مساله‌ای که در این رابطه وجود داشت و علت اصلی تاخیر بود، اولویت ندادن به موضوع سالمندی در کشور است.

با توجه به اینکه ما هنوز براساس اعتقادات ملی و مذهبی بیش از ۹۹ درصد سالمندان را در خانواده مراقبت می‌کنیم و خانواده‌ها بودند که از آنها حمایت می‌کردند، از این رو مسئله سالمندان اولویت دولت‌ها در سنوات گذشته نبوده است ولی با تغییراتی که در مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه صورت گرفت و با تعداد کم فرزندان، کاهش ازدواج و ترک کردن خانواده توسط فرزندان و مهاجرت، اگر چه دیر ولی این موضوع مورد توجه قرار گرفت اما امیدواریم با بسیجی عمومی در این حوزه، عقب‌ماندگی که در تهیه برنامه‌های حوزه سالمندان وجود دارد، جبران شود.

 *** چرا مسائل سالمندان هنوز در اولویت مسئولان قرار ندارد؟

رئیس انجمن علمی سالمند شناسی و طب سالمندان ایران در ادامه گفتگو با خبرنگار سروش، اضافه کرد:

سالمندی هنوز در اولویت مسئولین قرار نگرفته است زیرا سالمندان پای بیرون آمدن ندارند و در خانواده‌ها مراقبت و مدیریت می‌شوند و صدای آنها به جایی نمی رسد.

این در حالی است که تعداد محدودی معتاد متجاهر در تهران اولویت می‌شود و در سطح بالای حکومت برای آنها برنامه‌ریزی می‌شود زیرا آنها در جامعه به چشم می‌آیند و دیده می‌شوند.

سالمندان در دنیای توسعه یافته به عنوان یک فرصت دیده می شوند اما اگر ما دیر بجنبیم برای ما به عنوان یک تهدید خواهد بود.

تجربه عدم مدیریت و ناکارآمدی در دهه شصتی‌ها دیده شد، ما نتوانستیم این جمعیت پویا را مدیریت کنیم و امروز بخش زیادی از آسیب‌های اجتماعی کشور ناشی از عدم مدیریت لازم در سنوات گذشته است.

*** فرصت محدود ایران برای رویارویی با جمعیت سالمندان

احمد دلبری با بیان اینکه مشکل سالمندان بسیار عمیقتر از مساله جوانان است، تصریح و خاطرنشان کرد:

اگر جوانان ما نتوانند ازدواج کنند و نتوانند کاری پیدا کنند در منزل پدر و مادر می‌مانند. اگر کار درست و حسابی پیدا نکنند به نحوی کارگری می‌کنند ولی حوزه سالمندی به این شکل نیست.

امروز فقط ۸۰ هزار نفر تجرد قطعی در سالمندان ما وجود دارد که این موضوع می‌تواند مشکلات زیادی برای جامعه بوجود بیاورد و عدم وجود نیروی مراقب لازم برای مراقبت از آنها مطرح شود.

در مقایسه با دنیا می‌بینیم نیروی لازم برای رویارویی با این جمعیت را نداریم و باید مراقبتی جدی‌تر داشته باشیم.

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت مدت زمان لازم برای اینکه جمعیت ده درصدی سالمندان فرانسه به بیست درصد تبدیل شود حدود ۱۲۰ سال بود، کشور سوئد نود سال فرصت داشت اما کشور ایران کمتر از بیست سال فرصت دارد و ما آمادگی لازم را برای رویارویی با این جمعیت در راه، نداریم.

الان وضعیت سالمندی ما بسیار خوب است اما اگر امروز نجنبیم فردا دیر خواهد بود و مدیریت این جمعیت بسیار سخت و پیچیده خواهد بود.

*** سند ملی سالمندان و وظایف دستگاه‌ها

رئیس انجمن علمی سالمند شناسی و طب سالمندان در پاسخ به این سوال که در سند ملی سالمندان چه وظایفی را برای دستگاه‌های مسئول در این حوزه مشخص شده است، بیان داشت:

اجرا و عملیاتی نمودن سند ملی سالمندان در کشور ما به یک برنامه اجرایی نیاز دارد.

در مورد سند بر اساس وظایف هر سازمانی، تقسیم کار ملی صورت گرفته است.

وزارت بهداشت در گذشته اقدامات بسیار خوبی در حوزه ارتقای سلامت انجام داد در حدی که عدد ۷۸ سال برای امید به زندگی عدد بسیار خوبی است، اما امید به زندگی سالم که مهمتر است، باید مورد توجه قرار بگیرد.

سازمان‌ها و دستگاه‌های که در این حوزه هستند باید بر اساس رسالت خود فعالیت کنند، وزارت رفاه باید در حوزه سلامت اجتماعی فعالیت کند، شهرداری‌ها تکالیفی دارند که در سند ذکر شده است، وزارت ارشاد نیز همینطور و تمام دستگاه‌هایی که در این حوزه هستند باید بر اساس رسالت خود فعالیت‌های خود را تعریف و اجرا کنند.

*** مشخص نبودن مسئول و متولی حوزه سالمندی کشور

احمد دلبری در ادامه، مشخص بودن متولی حوزه سالمندی کشور را یک موضوع بسیار مهم دانست و اظهار داشت:

در گذشته شورای ملی سالمندی در وزارت بهداشت بود و با ریاست وزیر محترم بهداشت و درمان و آموزش پزشکی فعالیت می کرد اما الان دبیرخانه شورا در سازمان بهزیستی فعال است.

اما نکته مهم و قابل توجه در این رابطه این است که هنوز در قانون نیامده است که متولی و مسئول حوزه سالمندی کشور کدام دستگاه است.

بعد از برنامه سوم که با صراحت در قانون آمده بود، در برنامه‌های پنجم و ششم آورده نشد و همچنان بلاتکلیفی از این منظر وجود دارد.

مشخص نبودن مسئول و متولی حوزه سالمندان حتی در سند ملی سالمندان، نکته بسیار مهمی است و تا زمانی که متولی این حوزه مشخص نباشد نمی‌توان دستگاه یا شخصی را بابت عمل نکردن به وظایفش بازخواست کرد یا بر عملیاتی شدن وظایفش آن نظارتی داشت.

به اعتقاد بنده این مساله مهم باید در اولویت کار مسئولان قرار بگیرد و متولی حوزه سالمندی کشور به سرعت مشخص شود.

 *** تشکیل شورای ملی سالمندان به ریاست رییس جمهور

وی در ادامه با اشاره به اینکه ما در کشورمان ۸ میلیون سالمند داریم و این عدد کمی نیست، بیان داشت:

ما انتظار داریم شورای ملی سالمندان به ریاست رییس جمهور تشکیل شود.

از گذشته قرار بود هر ۶ ماه یکبار شورای ملی سالمندان تشکیل جلسه دهد یعنی تا به امروز باید بیش از ۶۰ بار این جلسه تشکیل می‌شد اما متاسفانه تاکنون این جلسه کمتر از ده بار تشکیل شده و در این مدت حتی یک بار هم به ریاست رییس جمهور تشکیل نشده است.

با توجه به مسائل حوزه سالمندی نیاز است این موضوع در فراتر از یک یا دو دستگاه شکل بگیرد، امروز بین وزارت بهداشت و وزارت رفاه تفاهم خوبی شکل گرفته و ما از دو وزیر محترم متشکریم ولی ما نگران آینده هستیم.

آیا وزارتخانه‌های دیگر از وزارت رفاه تبعیت خواهند کرد؟ آیا از سازمان بهزیستی تبعیت خواهند کرد؟ بهزیستی تقریبا از بیست هزار سالمند وابسته مراقبت می کند اما ما ۸ میلیون سالمند داریم و نیاز سالمند مراقبتی نیست.

*** بحران نیروی متخصص برای مراقبت از سالمندان

احمد دلبری در ادامه و در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا ما در کشورمان برای مراقبت از این ۸ میلیون سالمند، نیروی متخصص لازم را در اختیار داریم داریم یا خیر، اظهار داشت:

متاسفانه یکی دیگر از چالش‌های کشور ما در حوزه سالمندی، تربیت نیروی متخصص برای این حوزه است و واقعا در اختیار داشتن کارشناسان این حوزه از پایین‌ترین تا بالاترین رده یکی از مشکلات جدی ما است.

یکی از مشکلات اصلی ما مراقبت از سالمندان است و افرادی که بتوانند در فعالیت‌های روزمره به سالمندان کمک کنند.

این موضوع اگر چه تهدید است اما می‌تواند به  یک فرصتی تبدیل شود.

در دنیا بیش از ۷۰ سال است که به تربیت نیروی متخصص در حوزه سالمندی پرداخته شده است، به عنوان نمونه در کشور آمریکا برای ۴۰ میلیون سالمند ۷ هزار نفر متخصص طب سالمندی وجود دارد که مشغول ارائه خدمت هستند و برای سال ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی شده است تا ۳۰ هزار نفر متخصص سالمندان داشته باشند.

کشور سوئد برای دو میلیون نفر سالمند فقط ۱۰۰۰ نفر متخصص طب سالمندان دارد اما کشور ما برای ۸ میلیون نفر سالمند کمتر از بیست نفر متخصص طب سالمندان دارد و ما باید به طور جدی به این موضوع ورود کنیم.

*** احیای رشته متخصص طب سالمندان در دانشگاه‌های کشور

 به گزارش خبرگزاری سروش، رئیس انجمن علمی سالمند شناسی و طب سالمندان در پایان بخش اول گفتگوی خود با خبرنگار این خبرگزاری با اشاره به اینکه وزیر رفاه در هفته گذشته برای بوجود آمدن این رشته دستورات خوبی داده‌اند، بیان داشت:

این رشته در سال ۹۰ در کشور بوجود آمد و چند دوره متخصص تربیت شد، اما متاسفانه از دو سال گذشته این رشته حذف شد ولی ما به احیای مجدد این رشته احتیاج داریم تا این مساله به خوبی مدیریت شود.

در رابطه با اهمیت این موضوع باید عرض کنم اگر ما تا این حد در کشورمان متخصص کودکان و زنان نداشتیم، تا این حد، توانمند و موفق به کنترل مرگ و میر مادر و کودک نبودیم.