مرکز تحقیقات سالمندی

چگونه سالمندی شاد داشته باشیم؟ و مراقبت های دوران سالمندی

بررسی مشکلات در سالمندی

در سالمندی احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن افزایش می‌یابد، به طوریکه تقریبا ۸۰ درصد سالمندان حداقل مبتلا به یک بیماری مزمن می‌شوند و آن‌ها را نسبت به دیگران آسیب پذیرتر و در معرض خطر ناتوانی و مرگ قرار می‌دهد.

سالمندی بعنوان یک فرایند زیستی و نه یک بیماری ، پدیده‌ ای حیاتی است که به تدریج همگان را تحت پوشش قرار می‌دهد و افراد باید در گذر زمان سالمندی شاد و با نشاط را تجربه کنند.

سالخوردگی جمعیت به عنوان یک پدیده بی سابقه، فراگیر، سرسخت و بازگشت ناپذیر حاصل تلاش شبانه روزی سیستم‌های بهداشتی، درمانی، اقتصادی و اجتماعی در قرن بیستم بوده است، این امر نتیجه ارتقاء سطح مراقبت‌های بهداشتی-درمانی و پیشگیری از بیماری‌ها و نیز اجرای برنامه‌های دقیق ارتقای سلامت که منجر به افزایش امید به زندگی و افزایش روزافزون جمعیت سالمندان گردیده است که به عنوان یک افتخار و موفقیت عظیم سیستم بهداشتی درمانی کشور تلقی می‌شود.

بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزی، سرطان‌ها، دیابت، پرفشاری خـون، چربـی خـون، بیماری‌های اسکلتی عضلانی و بیماری‌های روانی از شـایع تـرین بیماریهای دوران سالمندی می‌باشند که به ترتیب بیماریهای قلبی و عروقی، سکته‌های مغزی و سرطان‌ها بعنوان شایعترین علل مرگ و میر در سالمندان بوده و همچنین شایعترین علت ناتوانی و معلولیت در سالمندی سکته مغزی می‌باشد.

ایجاد امکانات ایمنی سالمندان

سالمندان بیشتر اوقات خود را در منزل سپری می‌کنند، فراهم کردن امکاناتی جهت آسایش جسمی و آرامش روحی ازخواسته‌های سالمندان و نشاط بخش آنهاست، ۳۳درصد سالمندان سالیانه سابقه سقوط را دارند و ۶۶درصد آن مرتبط با عوامل خارجی و محیط زندگی مثل روشنایی ضعیف خانه، عدم وجود امکانات ایمنی، وجود قالیچه‌های لغزنده روی سنگ و کفش نامناسب می‌باشد، لذا ارزیابی محیط و تغییر در محل زندگی و مناسب سازی محیط، رفع موانع و … می‌تواند از خطر سقوط و عوارض آن پیشگیری کند.

یکی از موثرترین سیاست‌های سازمان جهانی سلامت در برابر تغییرات دموگرافیک جمعیت و سالمندان اقدام به طراحی پروژه شهر دوستدار سالمند می‌باشد که توجه ویژه‌ای به فاکتورهای اجتماعی و محیطی دخیل در فرایند سالمندی سالم در مناطق شهری پیدا کرده بطوریکه جامعه و سازمان‌ها به حمایت از سالمندان برآمده و نقش دوستدار را در تمام رئوس برنامه‌ها بازی کنند.

در سالمندی توانایی و سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی افراد کاهش یافته و بعلت بازنشستگی که همراه با کاهش درآمد است به مرور زمان، رابطه آنان با دوستان کم می‌شود.

با توجه به دلایل ذکر شده بسیاری از بیماری‌های روانی افزایش یافته و زنان بیش از مردان به اخـتلالات روانـی مبتلا می‌شوند؛ و مشکلاتی از قبیل فوت همسر، تنها زندگی کردن، بی سوادی و عدم فعالیت‌های اجتمـاعی و فیزیکی این اختلالات را افـزایش می‌دهد.

انواع اختلالات روحی و روانی شایع دوران سالمندی

رئیس انجمن علمی طب سالمندان و سالمندشناسی ایران افزود: افـسردگی و آلزایمر از اختلالات روحی و روانی شایع دوران سالمندی است و به عنوان دومـین علـت از دسـت دادن سـال‌هـای زندگی با ناتوانی نام برده می‌شود.

اختلالات روحی و روانی با علایم جدی مثل افسردگی، اضطراب، کاهش حافظـه، تغییـر الگوی خواب، احساس تنهایی و انزوای اجتماعی بیش از ۲۰درصد سالمندان را گرفتار کرده است که با مداخلات بهنگام می‌توان بسیاری از عوارض را کاهش داد.

روش های پیشگیری بیماری‌های روانی در سالمند

حضور و مشارکت در فعالیت‏‌هاى مذهبى، حضور در باشگاه‏‌ها و مراکز اجتماعى و تفریحی، فعالیت‏‌هاى داوطلبانه و مشارکت‏‌هاى اجتماعى، پیاده‌‏روى‌‏هاى گردشى و تفریحى‏، رفتن به سینما و مکان‏‌هاى ورزشى‏، ‏‏رفتن نزد دوستان و خویشاوندان و یا پذیرفتن آن‏ها، حضور در کلاس‏‌ها و مراکز آموزشى و علمى‏، مطالعه‏‌ى کتاب، روزنامه و سایر نشریات‏، تماشاى تلویزیون و گوش کردن به رادیو، بازى‏‌هاى فکرى مانند شطرنج و حل جدول‏، انجام فعالیت‌های تفننى مانند موسیقى، نقاشى، بافتنى‏ و باغبانی را می توان از اقدامات و توصیه‌های پیشگیرانه پیشرفت‌های روانی در سالمندان دانست.

مراجعه به متخصص طب سالمندان

همان‌ گونه که کودکان از لحاظ شرایط جسمی، روحی و روانی در وضعیت و شرایط خاصی قرار دارند و برای درمان بهتر آنان توصیه به مراجعه به متخصصین کودکان می‌شود، نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان هم بهتر است که توسط متخصصین این رشته و بصورت کار گروهی و تیمی و ارزیابی جامع سالمندان، درمان و مدیریت گردند.

متخصصین سالمندی با تمرکز بر سه اصل پیشگیری، درمان و توان‌ بخشی به ارائه خدمات به سالمندان عزیز می‌پردازند لذا با توجه به اقلیت متخصصین طب سالمندان توصیه به ویزیت سالمندان در قالب پزشک خانواده و متخصصین داخلی و سیستم ارجاع به سایر متخصصین توصیه میگردد.

اگر چه فرآیند سالمندی مستقیما منجر به بیماری نمی‌شود، اما به دلیل کاهش قابل توجه عملکرد جسمی روانی و اجتماعی، افراد سالمند در مقابل استرس‌های داخلی و محیطی آسیب پذیرتر می‌شوند و خطر ابتلا به انواع بیمار‌ها و آسیب‌های جسمی روانی و اجتماعی افزایش می‌یابد.

دوران سالمندی معمولا با زوال جسم همراه است، ولی در این دوران خصوصا در افرادی که سبک زندگی سالم و فعالی داشته باشند و در محیطی مناسب تطابق مناسبی با دوران سالمندی داشته باشند، این دوران می‌تواند همراه با بلوغ عقل و خرد و یکی از دوران‌های فعال فرد خصوصا از لحاظ اجتماعی تبدیل شود، در غیر اینصورت و در صورت عدم برنامه ریزی فرد سالمند و فراهم نبودن بستر اجتماعی مناسب، این دوران میتواند دوران بیماری، ناتوانی، وابستگی، فقر و انزوای فرد و مستعد شدن به انواع آسیب‌های اجتماعی سالمند باشد که هم موجبات رنج و ناراحتی برای خود فرد سالمند و هم بار به دوش خانواده ها، مراقبان و سیستم بهداشتی درمانی، توانبخشی و اجتماعی-اقتصادی جامعه باشد.

اگر چه سبک زندگی صحیح باید از دوران‌های زندگی قبل از سالمندی و حتی کودکی شروع شود، ولی هیچگاه برای شروع دیر نیست، لذا این موضوع مهم بایستی در اولویت تصمیم گیری، طراحی و برنامه ریزی و تدوین خط مشی‌ها و سیاست‌های برنامه سازمان‌های ذیربط دولت، خصوصی و نهادهای مرتبط و اندیشمندان و صاحب نظران قرارگیرد.

سالمندان عزیز که توانسته اند با موفقیت فراز و نشیب‌های زندگی را طی کنند و از عمر با عزت برخوردار باشند سعی کنند راههای شاد زیستن در سالمندی را یاد بگیرند و در زندگی روزمره بکار ببرند.

سالمندان عزیز و مراقبین آن‌ها باید این نکته را به سالمندان یادآور شوند که برای یادگیری هیچ وقت دیر نیست و از هر فرصتی استفاده کنید، برقراری ارتباط در تمام عمر باعث امنیت می شود، تا حد ممکن به خودتان تکیه کنید، انتظارات خودتان را از دیگران منطقی و معقول نمایید، با نق زدن زندگی را به خود و دیگران سخت نکنید، تا حد ممکن سفر کنید، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و داوطلبانه داشته باشید، پر تلاش و با انگیزه باشید و اجازه ندهید جملاتی مثل از ما گذشته و برای سن ما دیر است باعث نامیدی و انزوای شما گردد.

اگر موضوع سالمندی به درستی مدیریت و برنامه ریزی نگردد می‌تواند به عنوان مهم‌ترین چالش اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی درمانی قرن جاری در دنیا و ایران مطرح گردد و بی درنگ باید از فرصت کوتاه که تا سالخورده شدن جمعیت باقی مانده است، بیشترین استفاده را داشته و شهر و جامعه را به سمت پروژه اصلی شهر دوستدار سالمند با تمام مولفه‌ها که مبتنی بر اصول استقلال، مشارکت فعال، کرامت و مراقبت‌های بهداشتی می‌باشد پیش ببرند.